Μη ποιείτε τη Μετεωρολογία οίκον εμπορίου

«Η εκδίωξη των εμπόρων από το ναό»
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, 1600-05.

Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι αποκαλούσαν τα θερμά κύματα του καλοκαιριού κυνικά καύματα. Η πρώτη από τις δύο αυτές λέξεις προσδιορίζει την εποχή, συνδεόμενη με την εώα επιτολή του Σείριου, δηλαδή την ανατολή του λαμπρότερου άστρου του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός λίγο πριν από την ανατολή του Ηλίου. Αναφορικά με τη δεύτερη λέξη, οι αρχαίοι πίστευαν ότι τα καύματα οφείλονταν στην προσθήκη της ακτινοβολίας του Σείριου στην ακτινοβολία του Ήλιου. Με την πάροδο των αιώνων η λέξη κυνικά χάθηκε και τα καύματα έγιναν καύσωνες. Με δεδομένο ότι στην περιοχή μας η θερινή περίοδος είναι ξηρή, ο ρόλος της υγρασίας στην αίσθηση του καύσωνα τη συγκεκριμένη περίοδο ήταν και εξακολουθεί να είναι δευτερεύων.

Στη διεθνή βιβλιογραφία οι καύσωνες είναι γνωστοί ως θερμά κύματα, όρος που σε αντίθεση με τον όρο καύσωνες μπορεί να χρησιμοποιηθεί όλους τους μήνες του χρόνου. Αρκεί βέβαια σε κάθε περίπτωση να προσδιοριστούν και να εφαρμοστούν τα κατάλληλα θερμοκρασιακά κατώφλια που προφανώς πρέπει να σχετίζονται με τη συχνότητα εμφάνισης των θερμοκρασιών. Με τη διαδικασία αυτή ορίζονται και τα ακραία περιστατικά των θερμών κυμάτων (απόσταση από τις μέσες τιμές μεγαλύτερη από το διπλάσιο της τυπικής απόκλισης). Για παράδειγμα, ένα θερμό κύμα που κάποιο χειμωνιάτικο μήνα ανεβάζει τη θερμοκρασία στους 30 βαθμούς θεωρείται ακραίο.

Για τα κατώφλια που χρησιμοποιούνται στην ελληνική βιβλιογραφία για το χαρακτηρισμό μιας ημέρας ως ημέρας καύσωνα με βάση τη θερμοκρασία, έχω αναφερθεί σε παλιότερα άρθρα. Το θέμα με τα κριτήρια αυτά είναι να μην παρασυρόμαστε από τις τοπικότητες και έτσι να χάνουμε την έννοια του θερμού κύματος που παραπέμπει σε μεγάλης κλίμακας θερμή μεταφορά σχετικά μεγάλης διάρκειας. Τα κριτήρια για το αν μια ημέρα χαρακτηρίζεται ως ημέρα καύσωνα ή ένα επεισόδιο χαρακτηρίζεται ως επεισόδιο καύσωνα είναι αυθαίρετα, αλλά ακολουθούν μια συγκεκριμένη λογική. Προφανώς, η λογική αυτή έχει να κάνει με τη συχνότητα εμφάνισης των φαινομένων και γενικότερα με την κλιματολογία ενός τόπου.

Στη χώρα μας καύσωνες, με την έννοια του όρου που αναλύθηκε παραπάνω, συμβαίνουν χονδρικά από τα μέσα Μαΐου ως τα μέσα Σεπτεμβρίου.  Προφανώς, η σημειακή εφαρμογή των κριτηρίων του καύσωνα όλη την περίοδο και κυρίως στα δύο άκρα της παρουσιάζει προβλήματα. Άλλωστε, ακόμα και στα μέσα καλοκαιριού αν εφαρμοστούν, για παράδειγμα, το κριτήριο της ελάχιστης θερμοκρασίας των 25 βαθμών για την Κόνιτσα και το κριτήριο της μέγιστης θερμοκρασίας των 38 βαθμών για τη Νάξο, θα βρείτε ελάχιστους καύσωνες. 

Ερχόμενος στα γεγονότα των τελευταίων ημερών, θέλω να τονίσω ότι αυτό που επηρεάζει τις τελευταίες μέρες την πατρίδα μας είναι ένα ασυνήθιστα έντονο για την εποχή θερμό κύμα που αποτελεί καύσωνα, σχεδόν εφάμιλλο των καλοκαιρινών καυσώνων. Κλείνοντας, κάνω έκκληση προς τους μετεωρολόγους όλων των κατηγοριών που μιλούν και γράφουν στα ΜΜΕ: (α) με βάση τις προγνώσεις που έχουν κάνει, (β)  θέλοντας να εξορκίσουν την κλιματική αλλαγή και (γ) επιδιώκοντας να βρίσκονται συνεχώς στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας να σταματήσουν να «ποιούν τη Μετεωρολογία οίκον εμπορίου».

11 σχόλια:

  1. Διαβάζοντας το άρθρο σας έχω μπερδευτεί λίγο.Αναφέρετε ότι οι καύσωνες στη χώρα μας συμαβάινουν απο μέσα μαιου έως και μέσα σεπτεμβρίου.Γιατί λοιπόν θεωρείτε ότι αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας αυτές τις μέρες είναι ασυνήθιστα έντονο εφόσον βρισκόμαστε στα μέσα σεπτεμβρίου?Τέτοια φαινόμενα δεν παρατηρούνατ πιο παλιά?Είναι πρωτόγνωρα?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Με βάση τα στοιχεία της κλιματικής περιόδου 1961-1990, μέγιστες θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 38 βαθμών θεωρούνται εξαιρετικά ασυνήθιστες για το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. Όσο για το κατώτερο όριο του καύσωνα, θεωρώ ότι αυτή είναι η θερμοκρασία του ανθρωπίνου σώματος.

      Διαγραφή
  2. Πολύ κατατοπιστικό αυτό που λέτε ωστόσο θα ήθελα ν αρωτήσω αν αυτές οι τιμές θερμοκρασίας έχουν παρατηρηθεί ξανά στη χώρα μας το δεύτερο δεκαήμερο του σεπτεμβρίου ή είναι η πρώτη φορά?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα με τους σταθμούς, μόνο ο Βασίλης από τη Λάρισα θα μπορούσε να μας βοηθήσει, τουλάχισυον για την περιοχή του.

      Διαγραφή
    2. Θερμοκρασιακά ρεκόρ δευτέρου δεκαημέρου Σεπτεμβρίου της περιόδου 1955-1990: Ελευσίνα 38,8 βαθμοί, Αθήνα (Ν.Φ.) 37,8 βαθμοί και Λάρισα 37,8 βαθμοί. Δεν έχω στοιχεία για την περίοδο 1991-2016.

      Διαγραφή
    3. Καλησπερα σε ολη την παρεα.
      Για την Λαρισα ισχυε εως και προχθες οι 37,8οC που σημειωθηκαν 16/9/1987. Απο χθες(18/9/2017) εχουμε νεο ρεκορ με 38,6οC. Μιλαμε παντα για το σταθμο της ΕΜΥ ανατολικα της πολης εκτος αστικου ιστου.
      Συνολικα εχουν σημειωθει 9 ημερες με θερμοκρασια ανω ή ιση με 37,8οC την περιοδο 1955-2017. 6 ημερες το 1ο δεκαημερο , 2 ημερες το 2ο δεκαημερο και 1 ημερα το 3ο δεκαημερο.
      Η χθεσινοι 38,6οC ειναι 5η μεγαλυτερη απο αυτες τις 9 ημερες.

      Μιλαμε για εναν σπανιο και ισχυρο καυσωνα για μηνα Σεπτεμβρη για τα δεδομενα παντα της εποχης. Συμφωνω μεγαλε Δασκαλε σε ολα οσα ανεφερονται στο αρθρο σας πιο πανω!!

      Για αλλες περιοχες δεν εχω χρονο να ψαξω αλλα το 39,8οC της Ταναγρας ΕΜΥ χθες και οι 38,6 του Ψυχικου ΕΑΑ - 37,2οC του Τατοιου ΕΜΥ πλησιαζουν ή σπανε τα ρεκορ της Ταναγρας ΕΜΥ του Τατοιου ΕΜΥ και της Ν.Φιλαδελφειας ΕΜΥ για 2ο δεκαημερο.
      Επισης και το 38,8 της Ελευσινας ΕΜΥ(αν δεν εχει κανενα υψηλοτερο τα τα τελευταια χρονια) εσπασε χθες με το 39,3οC.


      Για την πολη της Λαρισας οι 40,1οC ειναι η απολυτα μεγιστη 2ου δεκαημερου που εχει παρατηρηθει απο το 2010 που μπηκε ο σταθμος του ΕΑΑ στα Δυτικα τμηματα της πολης.

      Διαγραφή
    4. Ευχαριστούμε πολύ, Βασίλη.
      Να είσαι πάντα ακμαιότατος!

      Διαγραφή
    5. Από τα στοιχεία του ασυναγώνιστου καιρο-στατιστικολόγου Βασίλη προκύπτει οτι πρόκειται σαφώς για ιστορικό φθινοπωρινό καύσωνα και όχι για "καυσωνάκο", όπως τον είχα χαρακτηρίσει στη μεσο-μακροπρόθεσμη εκτίμησή μου προ ημερών. Ελπίζω μόνο η ...βροχή από θερμές εισβολές να μη συνεχιστεί και τους χειμερινούς μήνες.

      Διαγραφή
  3. Καλησπέρα σε όλους.
    Με την σειρά μου θα ήθελα να πω ότι το συγκεκριμένο κύμα ζέστης,αν μπορεί να χαρακτηριστεί ως καύσωνας,ισχύει μόνο για περιοχές των ανατολικών ηπειρωτικών τμημάτων και όχι για την υπόλοιπη Ελλάδα.Επίσης πιστεύω οτί αν ανατρέξουμε πολλά χρόνια πίσω σίγουρα θα ξαναβρούμε θερμοκρασιακές τιμές για μέσα Σεπτέμβρη κοντά στους 38 με 39 βαθμούς.Οπότε ταπεινή μου άποψη είναι οτί ναί μεν είχαμε αρκετά κύματα ζέστης τους ταιλευταίους τρείς μήνες αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να χαρακτηριστούν πρωτόγνωρες καταστάσεις για μια χώρα σαν την Ελλάδα.
    Υ.Γ. Που θα πάει θέλει δε θέλει θ'αλλάξει η ατμοσφαιρική κυκλοφορία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Χθες μου είπε ένας παππούς οτι ειχε επέτειο γάμου.Πριν απο 63 χρόνια παντρεύτηκε στα Γιάννενα και ειχε πολυ καλή μέρα με αρκετή ζέστη σαν καλοκαίρι αλλα δεν μπορεί να θυμηθεί αν η θερμοκρασία ηταν κοντά στην χθεσινή εκεινο που θυμαται ειναι ότι ο γάμος εγινε με καλοκαιρινά ρούχα.Είναι και αυτο μια έμμεση πηγή οτι και παλαιότερα σημειώνονταν υψηλές θερμοκρασίες το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πάντοτε μου άρεσαν αυτά τα εξαιρετικά "ένθετα" του δάσκαλου, τα διανθισμένα με ιστορικές γνώσεις, όχι αποκλειστικά καιρικού περιεχομένου. Από το σημερινό του κείμενο, αυτό που θα μου μείνει περισσότερο είναι ο εμπνευσμένος τίτλος του και ο εικαστικός σχολιασμός του. Δυστυχώς, στην εποχή μας όλο και περισσότερα αντικείμενα γνώσης και έρευνας, αλλά συχνά και αυτή καθαυτή η εκπαιδευτική διαδικασία υποτάσσονται στις ανάγκες του εμπορίου. Είναι αυτό που συνήθως αποκαλούν "σύνδεση με την αγορά εργασίας", έκφραση που εντέχνως υποκρύπτει την πλήρη υποταγή της εκπαίδευσης και της επιστημονικής έρευνας στα ανταγωνιστικά συμφέροντα επιχειρηματικών ομίλων. Είναι η λογική του σπόνσορα, του "χορηγού", που στηρίζει οικονομικά την έρευνα για να την φέρει εντέλει στα μέτρα του. Που δεν είναι βέβαια μέτρα επιστημονικά, αλλά συνήθως σαφώς "αγοραία"...

    ΑπάντησηΔιαγραφή